Dom U Rotta czyli Rottův dům na Małym Rynku

 

W ostatni dzień roku wybiegam już myślą do roku następnego, z nadzieją, że tym razem nic się już nie pokićka i odbędę swoje zwyczajowe dwie podróże do Pragi: majową i sierpniową. Pandemia ukradła mi trzy wyjazdy - to by już wystarczyło 😁

Tegoroczna Praga zaczęła się dwoma dniami bardzo intensywnego zwiedzania czyli festiwalem Open House Praha. Od 9.00 rano miał być otwarty punkt informacyjny na Małym Rynku (Malé náměstí), gdzie chciałam tradycyjnie nabyć katalog. Toteż już o 8.30 wyszłam z hotelu, choć z Jalovcovej miałam dosłownie parę kroków. Skorzystałam z okazji, by przyjrzeć się trójkątnemu náměstí i zrobiłam kilka zdjęć domu, który chyba najbardziej przyciąga uwagę. 

Nie mogłoby się obyć bez mapki, więc proszę bardzo 😀   


Rottův dům w obecnej postaci to neorenesans. Ale kiedyś, w XIII wieku, w tym miejscu stał budynek romański, który nie raz i nie dwa zmienił nazwę: U Volka, U Tří bílých růží, U Tří snopů, Pytlíkovský dům (a to dlatego, że na przełomie XV i XVI wieku właścicielem był mieszczanin Jan Pytlík, który zresztą zasłużył się udziałem w wydaniu pierwszej czeskiej drukowanej Biblii). A w połowie XIX wieku dom zakupiło małżeństwo Rott, które miało naprzeciwko sklep żelazny (železářství). Vincenc Rott był kupcem doskonałym, znał obce języki (niemiecki, angielski i włoski) i jako komiwojażer zjeździł całą Europę, swój własny sklep miał już w wieku 29 lat. Najpierw handlowali wspólnie z bratem instrumentami muzycznymi, a potem rozdzielili się i każdy poszedł własną drogą: brat kontynuował handel "muzyczny" przenosząc się na Vinohrady, a Vincenc poświęcił się towarom norymberskim czyli właśnie żelaznym i zegarmistrzowskim. Rodzinna tradycja mówi, że ten sklep założył 1 listopada 1840 roku i ta data jest uznawana jako początek firmy V. J. Rott. W następnym roku Vincenc Rott ożenił się z Marią Eckhardt, z którą miał ośmioro dzieci. Zmarli zresztą w miesiąc jedno po drugim (w 1890 roku). Nie dzieci, tylko Vincenc i Maria 😏 Zanim jednak się to stało, firma się ciągle rozrastała i w 1855 roku przeprowadziła się na drugą stronę placu, do domu, o którym dziś mowa.

Vincenc Rott zajmował się nie tylko handlem, ale i polityką czy działalnością społeczną. Zbierał dawną sztukę, zwłaszcza dewocjonalia, finansowo wspierał Muzeum Narodowe i Teatr Narodowy, co kontynuował jego syn Ladislav po pożarze Złotej Kapliczki. Właśnie Ladislav do spółki z bratem Juliusem przejęli firmę, a w latach 1896-1897 przebudowali dom w stylu neorenesansowym na dom towarowy z magazynami w suterenie. Fasada została wówczas ozdobiona motywami roślin i alegoriami rzemiosł i rolnictwa (kovář, truhlář, sekáč, žnečka, hospodyně, zahradnice - proponuję samemu je dopasować do zdjęć 😀). Zaprojektował je Mikoláš Alš, a wymalowali Ladislav Novák i Arnošt Hofbauer. Między drugim a trzecim piętrem jest napis, który głosi: Nedej zahynouti nám ni budoucím sv. Václave. Rodzina Rottów prowadziła tu swój handel artykułami żelaznymi aż do roku 1948, kiedy była zmuszona do odejścia na emigrację. Państwo przekazało firmę do przedsiębiorstwa Kovomat i legendarny sklep żelazny był tu dalej, dopiero po roku 1989 zmienił profil, a potem trafił w ręce byłego dyrektora państwowego przedsiębiorstwa (według spadkobierców rodziny - bezprawnie). Obecnie jest tam restauracja. 

Wikipedia mówi, że na parterze jest pomieszczenie z zachowanym romańskim sklepieniem, a sutereny są gotyckie.

Tu dokładniejszy opis budynku.

Na stronie Czeskiej Telewizji można obejrzeć jeden z odcinków cyklu  Po Královské cestě s profesorem Františkem Dvořákem (polecam, tylko 13 minut, od 5 minuty Mały Rynek, od 9 minuty Rottův dům).  

Można też wysłuchać audycji (jedynie 3 minuty), ach, ten głos pani opowiadającej historię domu rozpoznałabym na końcu świata - ona bardzo często jest wywiadowana w programach z cyklu Z metropole 😁 No, a w tej audycji jest cytowana piosenka Sejdeme se u Rotta:

 

Wyjaśnienie nazwy U Tří bílých růží znalazłam tutaj.


 
 

 



 






A punkt informacyjny już był czynny, mimo, że do 9.00 sporo brakowało 😀

Fotografie z 7 sierpnia 2021 roku


Pomnik Karla Havlíčka Borovského (Havlíčkovo náměstí)

 

Właśnie obejrzałam jeden z odcinków programu Z metropole, gdzie mowa była o okrągłej rocznicy urodzin Karla Havlíčka Borovského. Pomnik dziennikarza, poety i polityka stoi na placu jego imienia na Żiżkowie (Havlíčkovo náměstí).

Powyżej fioletowa gwiazdka, a poniżej tegoż koloru podkreślenie.

Plac ma tę nazwę od 1911 roku (wcześniej nazywał się Basilejské náměstí, ale dziś to miano niesie inny plac na Żiżkowie), kiedy uroczyście odsłonięto pomnik, pochodzący z pracowni Josefa Strachovského. W czasie okupacji niemieckiej został on zdemontowany, a potem uszkodzony, a plac przemianowano na Husovo náměstí. Dawną nazwę przywrócono po wojnie, odlano też pomnik na nowo. Ten znów opuścił swe miejsce w 1977 roku, kiedy budowano kolektor - aż do 1985 roku. No, a w roku 2015 dokonano rewitalizacji placu, podczas której w bruku wokół pomnika umieszczono tablice z epigramami autorstwa Karla Havlíčka Borovského.

Dílo Josefa Strachovského z r. 1911. Vytvořeno ve třech exemplářích pro Prahu, Kutnou Horu a Chicago. Na hranolovém podstavci s pěti stupni a deskou s nápisem (heslem K. H. B.) "Přislibujte si mne, vyhrožujte si mne, přece zrádce nebudu", stojí socha v nadživotní velikosti se vztyčenou pravicí. Levicí si přidržuje plášť přehozený přes čamaru.

Kim był Karel Havlíček Borovský? Ma swe hasło i na polskiej Wikipedii:

Karel Havlíček Borovský (ur. 31 października 1821 w Borovej (powiat Havlíčkův Brod), zm. 29 lipca 1856 w Pradze) – czeski dziennikarz, satyryk, polityk i tłumacz.

Urodził się w rodzinie kupieckiej w miejscowości Borová. Parę lat później rodzina przeniosła się do Niemieckiego Brodu. Ukończył miejscowe gimnazjum (1832–1838) i dwa lata filozofii w Pradze. Potem studiował teologię, ale z seminarium go usunięto. Jego próba uzyskania posady nauczyciela zakończyła się niepowodzeniem.

Potem podróżował (Galicja, Słowacja), oraz był wychowawcą w Rosji (1843–1844). Dzięki temu zapoznał się z literaturą i kulturą rosyjską. Tamtejszą sytuację społeczną i polityczną bardzo krytykował a swoich doświadczeń użył przy pisaniu epigramów Obrazy z Rosji.

W 1845 r. zwrócił na siebie uwagę krytyką jałowych przemówień patriotycznych (krytyka dzieła Josefa Kajetána Tyla Poslední Čech).

Od stycznia 1846 r. kierował „Pražskimi novinami” (Pražské noviny, z dodatkiem beletrystycznym „Česká včela”). Publikował tutaj artykuły na temat nierealności wszechsłowiańskich idei (Slovan a Čech, Co jest obec?).

W czasie rewolucji w 1848 r. był członkiem Komitetu Narodowego (Národní výbor) i krótki czas konstytutywnego Sejmu austriackiego.

Od wiosny 1848 r. miał własną gazetę „Národní noviny”; a po wstrzymaniu jej drukowania czasopismo „Slovan” (1850–1851). Wydał zbiory artykułów Duch Národních novin i Epištoly kutnohorské.

W latach 1851–1855 internowany w Bressanone. W tym miasteczku napisał kompozycje satyryczne Tyrolské elegie (o swym pobycie w Brixen), Král Lávra – Król Lavra (ironia na temat absolutyzmu i próżności majestatu panujących) i Křest svatého Vladimíra – Chrzest świętego Włodzimierza (satyra na moc absolutystyczną i praktyki kościoła rzymskokatolickiego).

Ponadto przetłumaczył powieść Martwe dusze Gogola i w ten sposób wprowadził tego pisarza w świadomość narodu czeskiego.

Ze względu na ciężko chorą małżonkę, która zmarła przed jego przybyciem do domu i córkę, był uwolniony z Brixen, zrezygnował z działalności publicznej i żył pod nadzorem policji. Zmarł w wieku 35 lat na gruźlicę.

W Chicago czescy rodacy, w 1910 r, wystawili mu pomnik w Douglas Park. Pomnik został przeniesiony w r. 1981 na bardziej eksponowane miejsce nad Michigan w sąsiedztwo pomników Kościuszki i Kopernika na ulicy „Solidarity Drive”, czyli Ulicy Solidarności.

W 1945 r. dotychczasowe miasto Nemecký Brod przemianowano na jego cześć na Havlíčkův Brod.

Z okazji 200 rocznicy śmierci Karla Havlíčka Borovského Czeska Telewizja wyświetliła nowy dokumentalny film Havlíčku, Havle...! (reż. Jolana Matějková) - można go obejrzeć tutaj. W siódmej minucie Kraków 😍



Poniżej 19 cytatów - słynnych epigramów (chyba mi kilku zabrakło).








 












Fotografie z 9 sierpnia 2021 roku

Klárův ústav slepců czyli dawny Instytut dla Niewidomych

 W ramach tegorocznego festiwalu Open House Praha można było zwiedzić budynek dawnego Instytutu dla Niewidomych (Klárův ústav slepců) na Klarovie czyli w pobliżu stacji metra Malostranská.

Na mapce zaznaczyłam dwa budynki, ten podkreślony fioletową linią widziałam po raz pierwszy, nie wiedziałam, co to jest - a zachwycił mnie. Ale do tego dojdziemy. 

Zacznijmy od początku czyli od powstania Instytutu. Alois Klar (1763-1833) założył najpierw w 1807 roku prywatny Instytut dla Niewidomych Dzieci na Hradczanach. Jego celem było wyuczenie tych dzieci jakiegoś zawodu, żeby mogły na siebie zarabiać. W 1832 roku ufundował też taki instytut dla dorosłych, a cesarz Franciszek I podarował mu na ten cel parcelę. Stał tam domek z dużym ogrodem. Budynek powstał już po śmierci założyciela dzięki staraniom syna, Paula Aloisa Klara, w latach 1836-1844, a dokończony został w latach 1884-1885 przez wnuka Rudolfa Klara.


Na původní plán zbourat domek a na zahradě vystavět novou budovu bohužel nebylo dost financí. Došlo tedy zpočátku jen k přestavbě domku a nová budova se stavěla postupně ve třech etapách v průběhu mnoha let. Architektem nové budovy se stal V. Kulhánek. Protože rodina Klarů byla velmi zbožná, nesměla tu chybět kaple. Od roku 1844 do roku 1885 se tedy budovala kaple sv. archanděla Rafaela, která se stala první samostatnou pražskou realizací architekta J. O. Krannera.

Instytut działał tu do 1950 roku, kiedy budynek został przejęty przez państwo i od tej pory mieścił się tu Urząd Planowania. Dziś jest siedzibą geologów i na co dzień można tu jedynie wpaść do księgarni o takim profilu - albo czasem na koncert.


Przy bocznej ulicy zobaczyłam ten piękny secesyjny budynek, najwyraźniej opuszczony. Potem przy zwiedzaniu ogrodu Instytutu podsłuchałam rozmowę dwóch starszych pań i stąd dowiedziałam się, że był to kiedyś Dům kultury těla - jakiś dom fizkultury 😁 Pani wspominała, jak chodziła tam na basen. Ponieważ nie było czasu do stracenia - tyle miejsc do zobaczenia w trakcie festiwalu w ciągu tych dwu krótkich dni - nie podeszłam dalej... no i ominął mnie piękny widok naroża, który teraz oglądam na cudzych zdjęciach (patrz link na końcu postu). Za to wiem, że koniecznie się tam wybiorę w przyszłym roku i obejdę naokoło. A może ten budynek zostanie udostępniony do zwiedzania w kolejnej edycji festiwalu? Kto wie 😀 Na razie stoi pusty, mówi się o planach umieszczenia tam jakichś urzędów. A kiedyś stanowił część Instytutu.



Wracamy do głównej siedziby. Sprawa jest taka, że dałam się nabrać 😏 Zaraz przy wejściu było stoisko z różnymi publikacjami. Zobaczyłam porządnie wydaną książkę o Klarovie (w bardzo rozsądnej cenie) i postanowiłam ją kupić wychodząc, w związku z czym nie zrobiłam wielu zdjęć w kaplicy - gdzie była też wystawa starych fotografii - no bo założyłam, że one wszystkie będą w książce. Tymczasem gdy już miałam płacić, przyjrzałam się jej bliżej i skonstatowałam, że to monografia Instytutu, a nie całej okolicy. Niestety, nie mam już na półkach miejsca na książki traktujące tylko o jednym budynku czy instytucji 😕 Muszę dokonywać zakupów bardzo rozważnie. Mogłam jeszcze wrócić do kaplicy, ale z kolei obiad wzywał 😂 No i tak to. Kopiuję znalezione w necie informacje na jej temat, a dodam tylko, że w krypcie kaplicy jest pochowana rodzina założyciela. Nazwa okolicy Klarov pochodzi właśnie od ich nazwiska,

Kaple sv. archanděla Rafaela je krásně vyzdobena freskami od E. Maxe. Zobrazují příběh Ježíše Krista. Malby jsou nápadně velké z toho důvodu, aby je mohli vnímat i slabozrací. Najdeme tu také busty Klarů a jejich manželek. V kapli jsou funkční varhany. Název pochází od sv. Rafaela, patrona slepců. Budova má empírovou podobu, na čelní fasádě vidíme tympanon s reliéfem od J. Maxe. Zobrazuje sv. Rafaela, který dává Tobiášovi léčivou mast na nevidoucí oči jeho otce.

 






Za diabła nie umiem ustawić tych popiersi obok siebie, a specjalnie zrobiłam takie mniejsze... Nie mogę dojść do ładu z blogspotem!




Ze zadní strany je ústav obklopen zahradou. Je v ní umístěna hodnotná socha sv. Václava od M. B. Brauna z roku 1713. Původně stávala na Malostranském náměstí.

Małostrańscy radni w 1713 roku postanowili zamówić brązową rzeźbę św. Wacława, żeby wybłagać ustanie morowej epidemii, ale zamiast niej ustawili na górnym Rynku Małostrańskim kolumnę Najświętszej Trójcy z piaskowca. Natomiast św. Wacława umieszczono na fasadzie jezuickiego domu profesów, przed kościołem pod jego wezwaniem. Nie został tam na zawsze - po 1843 roku przeniesiony został do ogrodu Instytutu i umieszczony pod daszkiem na zewnętrznej ścianie kaplicy.





W sieci znalazłam jeszcze takie informacje:

Musím tu připomenout, že na vybudování a činnosti Klarova ústavu se podíleli tři muži z rodiny Klarů: Aloys, jeho syn Pavel Alois a vnuk Rudolf Mario. Aloys byl zakladatelem vzdělávání nevidomých u nás, byl filologem, učitelem a profesorem na pražské univerzitě. V roce 1807 se spolupodílel na vzniku Ústavu pro slepé děti na Hradčanech, v němž i sám učil. Založil také nadaci pro slepé. Roku 1832 otevřel Ústav pro zaopatření slepců na Velkopřevorském náměstí. Jeho cílem bylo vyučit slepé praktickým činnostem, které by je uživily. Ústav tu pracoval ve stísněných prostorách do roku 1836. 

Novou budovu na Klárově však už vybudoval až jeho syn Pavel. Během Pavlova působení zde jako na prvním místě v Praze pracovaly sestry boromejky, a to do roku 1850. Ústav se neustále potýkal s nedostatkem financí a byl závislý na dobročinnosti. Kvůli finančnímu přilepšení se tu mezi lety 1842-60 vydávala ročenka Libussa obsahující příspěvky známých spisovatelů. Od svých padesáti let byl Pavel Klar připoután na vozík a ke konci života i oslepnul. Nedožil se šedesáti let. 

Po něm vedl ústav dvacet let dočasný správce J. Běšín. Za jeho éry zařízení upadalo. Vnuk A. Klara Rudolf se ujal řízení v roce 1880. Zavedl tu obecnou školu pro děti od šesti let. Plynule sem přecházely děti z ústavního zařízení na Hradčanech. Slepí se tu učili pletení, předení, košíkářství, kartáčnictví. Od roku 1904 mohli v těchto oborech získat i výuční listy. Rudolf se nikdy neoženil a neměl děti, takže správcem se po jeho smrti stal E. Wagner. Za 1. světové války se na Klárově zotavovali osleplí vojáci. 

V roce 1929 vznikla v Krči, ve Vídeňské ulici č. 28, mateřská škola a ozdravovna pro slepé. Po 2. světové válce se sem Klarův ústav přestěhoval jako učňovská internátní škola pro mládež s vadami zraku. Rozvíjely se zde nové obory jako čalouník, knihař, zámečník, masér, telefonista. Dnes v budově sídlí střední a mateřská škola A. Klara.

 

Linki:

- biogram fundatora na Wikipedii

- hasło Instytutu na Wikipedii (z biogramu powyżej)

- strona Instytutu z linkami

- o budowli w Katalogu Zabytków

- nieco historii z czasów II wojny

- na stronie Prázdné domy

- artykuł na stronie radia o domu ciała

- tudzież o nim na stronie Prostor

- mój ulubieniec Zdeněk Lukeš opowiada o nim w serialu Mizející Praha

- jakiś program w czeskiej tv, ale nie można go oglądać w Polsce ze względu na prawa autorskie, jakie to wkurzające, te granice

- i wreszcie troszkę o samej okolicy, nazwanej imieniem Aloisa Klara 

O, jest też wykład na temat historii Instytutu:

Fotografie z 8 sierpnia 2021 roku

Majowa Praga 2023

Okropne to jest, żeby tak kompletnie nie mieć czasu na tego bloga. Zbliża się kolejny majowy wyjazd, a ja nawet nic nie napisałam o tym z ze...